Ustawa te jest pierwszą ujmującą w formie dokumentu prawnego w tak kompleksowy sposób działalność w ramach wolontariatu oraz działalność organizacji pozarządowych w Polsce. Cały III rozdział tej ustawy jest poświęcony kwestii wolontariatu. Odpowiada on na następujące pytania:

· Kto, gdzie i według jakich reguł może zostać wolontariuszem?

Wolontariuszem może być każda osoba, która dobrowolnie i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na rzecz uprawnionych do tego beneficjentów. Wolontariusz pracuje w organizacji na podstawie i w oparciu o porozumienie zawarte z organizacją, które w przypadku wolontariatu dłuższego niż 30 dni przybiera formę pisemną.

· Kto może być beneficjentem pracy wolontariusza?

- organizacje pozarządowe tj. stowarzyszenia, fundacje,

- ustawa wyklucza wszelkie podmioty prowadząca działalność gospodarczą.

· W jakim zakresie powinni być ubezpieczeni wolontariusze?

- ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (gdy współpraca trwa dłużej niż 30 dni).

·  Jak wygląda kwestia zwrotu kosztów pracy wolontariuszy?

Korzystający ma obowiązek pokrywać koszty podróży służbowych oraz diet. Korzystający może pokrywać koszty szkoleń oraz inne koszty poniesione przez wolontariusza związane z wykonywaniem świadczeń na rzecz korzystającego.

· Jakie kwalifikacje wymagane są od wolontariuszy?

Wolontariusz powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń.

· Jak przygotować do pracy wolontariusza?

Należy zapoznać wolontariusza z warunkami bezpiecznego wykonywania świadczeń, informować jak unikać zagrożeń, a jeśli charakter świadczeń tego wymaga, zapewnić środki ochrony indywidualnej.

· Jakie są prawa i obowiązki wolontariuszy?

Obowiązkiem wolontariusza jest sumienne wykonywanie zadań oraz dbanie o powierzony mu przez organizację majątek. Wolontariusz ma prawo do bycia poinformowanym na temat jego praw i obowiązków oraz do złożenia prośby o wydanie mu pisemnego zaświadczenia lub opinii o wykonywanej przez niego pracy.

· Jak traktować wolontariusza wyjeżdżającego za granicę?

Wolontariuszowi za granicą, tak samo jak w kraju, przysługuje zwrot kosztów podróży służbowych i delegacji. Warunki uczestnictwa wolontariusza regulowane są przez międzynarodowe umowy.

· Jak rozliczać koszty związane z wolontariatem?

Koszty ponoszone przez korzystającego na rzecz wolontariusza traktowane są jako koszty prowadzenia działalności przez korzystającego i należy je zaksięgować. Pracy wolontariusza nie można traktować jako darowizny i odliczyć w zeznaniu podatkowym.

Dokument ten był nowelizowany 12 marca 2010 r., Dzienniku Ustaw z dnia 25 lutego 2010 r. Bardzo istotną kwestią wprowadzoną przez nowelizację ustawy jest możliwość powołania rad działalności pożytku publicznego na szczeblu lokalnym i regionalnym. Daje to możliwość stałej formy współpracy między samorządami a organizacjami pozarządowymi. Jest to również prawne usankcjonowanie pozycji takich organizacji w procesach decyzyjnych. Jednakże należy pamiętać, iż rady pełnią rolę doradczo-opiniodawczą, nie są zaś reprezentacją organizacji pozarządowych. Rady wojewódzkie mają 30 dni na wydanie opinii, zaś rady powiatowe i gminne zgodnie z nowelizacją mają 14 dni na wystosowanie opinii.

Warto również podkreślić, iż nie jest jedynym regulującym prawo dotyczące działalności w ramach wolontariatu. Zasady działalności wolontariuszy w szczególnych placówkach regulowane są przez rozporządzenia Ministra pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu. Źródłem prawa regulującego wolontariat są ponadto ustawa o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 roku (Dz.U. z 1998 Nr 64, poz. 414 ze zm.) oraz ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej z dnia 30 sierpnia 1991 roku (Dz.U. Nr 91, poz.408).

W razie wypadku wolontariusza/ki

Wolontariusz podobnie jak zwykły pracownik może ulec wypadkowi w czasie pracy. Jednakże, podobnie jak odprowadzający składki pracownik, jest on również objęty ochroną ubezpieczeniową i może liczyć na pomoc w razie wypadku.

Zapisy Ustawy obligują do obejmowania wolontariuszy ubezpieczeniem NNW (od następstw nieszczęśliwych wypadków). Wolontariuszy, świadczących usługi dłużej niż 30 dni, obejmuje ochroną ubezpieczeniową od następstw nieszczęśliwych wypadków ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych), a zatem państwo. Co ważne, nie ma obowiązku zgłaszania do ZUS-u współpracy z wolontariuszem, co oznacza brak przymusu zgłoszenia takowego do ubezpieczenia. W konsekwencji nie odprowadza się składek za wolontariusza.

Zgłoszenie do ZUS-u następuje, zatem dopiero po zaistnieniu wypadku. W tym celu należy najpierw wypełnić kartę wypadku, następnie udać się do lekarza po odpowiednie zaświadczenie określające skutki zdarzenia dla zdrowia. Dokumenty te wraz z kopią umowy z wolontariuszem przesyła się do odpowiedniego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Na tej podstawie rozpoczynane są procedury skutkujące wypłaceniem odszkodowania.

Karta Wolontariusza/ki

Karta Wolontariusza/ki nawiązuje do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948r. Określa ona istotę wolontariatu, definiuje pojęcie i zadania samego wolontariusza/ki. W wolontariat zaangażować może się każdy/a niezależnie od płci, narodowości, rady, wieku, przekonań politycznych, stanu zdrowia, statusu społecznego.

W ramach wolontariatu każdy ma możliwość wykorzystania swoich doświadczeń, kwalifikacji, swojej wiedzy i umiejętności. Wolontariat pomaga nie tylko zdobywać nowe doświadczenia, ale także poszerzać zainteresowania, zdobywać praktykę w zupełnie nowych dziedzinach. Umożliwia wywieranie realnego wpływu na zmiany społeczne. W karcie wolontariusz/ka ma określone powinności, m.in.: -  jasno zdefiniowane obowiązki; - mieć świadomość odpowiedzialności, jaka jest związana z wykonywaną działalnością;- wiedzieć, kto koordynuje jego/jej działania i pozostawać w stałym kontakcie z tą osobą; - od początku brać udział w tworzeniu projektu; - być ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej; - czerpać satysfakcję w wykonywanych działań;- trzymać się zasad etyki w trakcie realizacji projektu.

Umowa o współpracy z wolontariuszem/ką

Pisemna umowa z wolontariuszem jest najlepszym sposobem uniknięcia nieporozumień w trakcie wypełniania wynikających z niej obowiązków. Jest ona również bardzo korzystnym dokumentem, poświadczającym udział danej osoby w tak bardzo szlachetnej formie działalności, jaką jest wolontariat.

Porozumienie z wolontariuszem w sprawie współpracy dłuższej niż 30 dni musi - zgodnie z Ustawą - zostać zawarte w formie pisemnej. Ponadto istnieje obowiązek sporządzenia pisemnej umowy na prośbę wolontariusza także w przypadkach krótszej współpracy.

Umowa pomiędzy wolontariuszem a organizacją powinna zawierać:

· datę rozpoczęcia i zakończenia współpracy.

· wyszczególniony zakres zadań, szczegółowy opis świadczeń na rzecz organizacji,

· terminy, zasady i procedury zwrotu poniesionych przez wolontariusza kosztów,

· sposób jej rozwiązania.

Porozumienie z wolontariuszem jest umową cywilno - prawną, a nie umową stosunku pracy. W umowie podkreślony jest również woluntarystyczny, czyli bezpłatny charakter współpracy. Pisemne porozumienie konkretyzuje także terminy, zasady i procedury zwrotu poniesionych przez wolontariusza kosztów. Umowy nie należy nigdzie rejestrować. Sporządzana jest w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron.